|
Гаилэ бэйрэме мэктэпкэ эзерлек торкеменэ йоруче балалар хэм аларны? ата-аналары катнашында уткэрелэ.
Зал б?йр?мч? биз?л?. Т?рд?ге стенага “Безне? гаил? – тату гаил? ” дип язылган плакат элен?. Катнашучы гаил?л?р санынча ?ст?лл?р куела, ? ?ст?лл?рд? – гаил?л?рне? эмблемасы ??м исем – фамилиял?ре язылган табличкалар. Балалар ??м кунаклар залга керг?нд? “Т?фтил??” к?е я?гырап тора.
Алып баручы. Х?ерле кич, кадерле балалар, х?рм?тле ?ти – ?нил?р ??м б?йр?мг? килг?н барлык кунаклар! Б?ген без сезне? бел?н гаил? б?йр?мен? ?ыелдык.
Гаил? – тормышыбызны? нигезе, д??л?тне? кил?ч?ге. Матур гаил? корып, бер – бере?не х?рм?тл?п, бер – бере?? ярд?мл?шеп яш??- ??рберебезне? изге бурычы. Безне? б?генге б?йр?мебез д? юкка гына “Безне? гаил? – тату гаил?” дип аталмый. Тату гаил?л?рд? ген? тырыш, у?ган, т??фыйклы, акыллы балалар ?с?. Мен? шундый к?рк?м сыйфатлары булган гаил?л?р б?ген безд? кунакта. Х?зерб?йр?мебез т?рен? аларны чакырабыз. Р?хим итегез, х?рм?тле ?ти – ?нил?р!
(Алып баручы аларны? ??рберсе бел?н таныштырып чыга.)
1 нче бала.
Бакчабызда – ыгы – зыгы,
К?п кунаклар килг?нн?р.
Безд? б?йр?м буласын
?лл? кайдан белг?нн?р.
2 нче бала.
Ниг? б?ген б?тен ?ирд?
Ч?ч?кл?р балкый безд?.
Ниг? кояш к?леп карый –
Бел?без ??мм?без д?.
3 нче бала.
Б?ген - гаил? б?йр?ме,
Б?ген безд? тантана.
Кояш шу?а к?л? б?ген,
Г?лл?р шу?а шатлана.
4 нче бала.
Без б?йр?мн?р яратабыз,
Б?йр?м к?нн?р еш булсын.
?ти – ?ни ??м кунаклар
Безг? гел килеп торсын.
Барысы берг?.
Б?йр?мн?р булып торсын!
Б?йр?мн?р г?рл?п торсын!
“Балачак б?йр?мн?ре” диг?н ?ырны? язмасы (Р. Ми?неллин с?зл?ре, Р. Курамшин к?е)я?гырый.
Алып баручы. Б?йр?мн?р бик к?п. ? гаил? б?йр?мене? и? т??гесе кайсы ик?н? (Туй к?не.) ?йе, бер – берсен яраткан яшь егет бел?н кыз никахлашып, гаил?корып ?иб?р?. Гаил? нык, имин булсын ?чен аны? ?з законнары, кануннары барлыкка кил?. Алар ?зл?ре д? сизм?ст?н шушы кануннар нигезенд? яши башлый. Ул кануннарны без гаил?не? девизы дип атадык. Кайсы гаил? нинди девиз нигезенд? яши ик?н?
I конкурс. “Гаил? девизы”
??р гаил? ?з девизын ?йт?, м?с?л?н:
1.“И?не – и?н?рг? тер?п,
?би – бабага кир?к
Балаларга без тер?к
Булып яш?рг? кир?к.”
2.“Картайганчы, тигезлект?
Берг? тормыш к?т?рг?.
Кайгыны да, шатлыкны да
??рчак уртак ит?рг?!”
3.“Алдашмаска, адашмаска,
Авырлыкта – ташлашмаска!” ?. б.
- ?йе, шундый девизларга таянып яш?г?н гаил?л?р чынлап та к?рк?м була. ? инде д?ньяга уртак бала тугач, бу гаил? тагын да матурланып, тулыланып кит?. Сабый д?ньяга аваз салганчы ук, ?ти – ?нисе а?а исем сайлый. ??р исем нинди д? булса бер м?гьн?г? ия. Безне? гаил?л?р балаларыны? исемн?ре н?рс? а?латканын бел? мик?н?
IIконкурс. “Балагызны? исеме н?рс?не а?лата?” (??р гаил? ?з баласы исемене? м?гън?сен а?лата, м?с?л?н: Булат – корыч кебек нык, таза, Камил – тулы, б?тен. ?.б.)
-Бала тугач та гаил?не? и? кадерле кешесен? ?йл?н?, ул гаил?не тагын да ныгыта, дуслаштыра. ?ти кеше, ир – ат буларак, бала тугач б?тен авырлыкны ?з ?стен? алырга тырыша. Кайсы ?ти к?бр?к булышты ик?н? Сынап карыйк ?ле!
III конкурс. “Кайсы ?ти баланы тизр?к бил??л?п ?нисен? тапшыра”.
( ?тил?рг? курчаклар ??м бил??лекл?р бирел?. Алар курчакны тиз ген? т?реп ?нил?рг? тапшыра.)
-? х?зер чират ?нил?рг? ?итте. Бар й?р?кне? ?ылысын, назын алар бишек ?ырларына салган. ?нил?ребез балаларына нинди бишек ?ырларын ?ырлады ик?н?
IV конкурс. “ Бишек ?ырлары”. ( ??р ана баласына ?ырлаган бишек ?ырын башкара.)
-Бала ?сеп, т??ге адымнарын ясаганда, беренче с?зл?рен ?йтк?нд?, алар бел?н бик кызык х?лл?р булгалый. ??р гаил?не? к??ел т?ренд? нинди д? булса кызыклы х?л саклангандыр. Шуларны иск? т?шерик ?ле.
V конкурс. “ Бала бел?н булган кызыклы х?л” .
(??р гаил? баласы бел?н булган нинди д? булса кызыклы вакыйганы иск? т?шереп с?йли.)
-Гаил?не? ныклыгы, татулыгы к?п н?рс?л?рг? б?йле. Х?зер мин сезг? шуны? берсе турында ?йт?м:
Кайвакыт ул мамык т?сле йомшак,
Кайвакытта корычтай ул каты.
Кайчагында була баллы, татлы,
? кайчагында ?ремн?н д? ?че.
Бу н?рс??
-?йе, тел. Тел – ананы? балага бирг?н и? кадерле б?л?ге. ? сез гаил?д? матур итеп с?йл?ш?, бер – берегезг? т?мле с?зл?р ?йт? бел?сезме ик?н, сынапкарыйк ?ле!
VI конкурс. “ Кайсы гаил? к?бр?к матур с?зл?р бел??” (??р гаил? чиратлап матур с?зл?р ?йт?, м?с?л?н: 1 нче гаил?: “Матурым” , - ди. 2 нчесе – “Акыллым”. 3 нчесе “Йомшагым”, ди. Ахыргы гаил? матур с?з ?йтк?нн?н со?, 1 нче гаил? ??м башка гаил?л?р уенны д?вам ит?л?р. С?з таба алмыйча туктап калган гаил? уеннан “т?шеп кала”.)
-Гаил? – ?зен? к?р? кечкен? ген? бер д??л?т. Ул д??л?тне? президенты да, финанс министры да бар. Балалардан сорыйк ?ле: Сезне? гаил?д? кем баш? Ни ?чен шулай уйлыйсы?? Гаил?д? акчаны кем саный? Кем к?бр?к “туздыра”?
VII конкурс. “Кайсы гаил? к?бр?к акча эшли?” (Ид?нг? вак акчалар сибел?. ?тил?р – ?ыя, балалары – ташып тора, ?нил?ре – саный.)
-Барыбыз да бел?без, бала ?ск?нд? акчаны? к?пмедер ?леше уенчыклар алуга тотыла. ?ти – ?нил?р балаларына нинди уенчык кир?к ик?нен бел?ме?
VIII конкурс. “ К?з б?йл?п кем тизр?к уенчык сайлый?” ( ??р ?ни, к?зл?рен б?йл?п, “Уенчыклар кибете”нн?н баласы ?йтк?н уенчыкны капшап таба ??м а?а тапшыра.)
-Уенчыклар бел?н уйнап бала ?с?, бакчага й?ри, ? кичл?рен гаил? ?гъзалары берг?л?п ял ит?л?р, к??ел ачалар. Кайсы гаил? ничек ял ит? со??
IX конкурс. “ Гаил?л?рне? концерт номерлары” ( ??р гаил? ?з талантын к?рс?т?.)
-? х?зер, х?кемдарлар б?йгел?рг? н?ти?? ясаган арада, с?зне балаларга бирик.
5 нче бала.
Безне? т?ркем балалары –
?йтерсе? бер гаил?.
Дус, тату, берд?м яшибез,
К?реп торасыз мен?.
6 нчы бала.
К?п белерг? омтылабыз,
Матур ?ырлар ?ырлыйбыз.
Бию к?е я?гыраса,
Ялындырып тормыйбыз.
(“Без биибез” диг?н к?йг? ( Р. Гатауллин музыкасы) ?ырлы бию башкарыла.)
Шомлы музыка ишетел?. Елап Бичура кер?. ( Муенына кер кыстыргычлары аскан, кулына ачкыч б?йл?мн?ре тоткан.)
Алып баручы. (га??пл?неп). Абау, ?лл? кунак бар инде? Син кем буласы??
Бичура. (елап). Мин – Бичура. ??рбер йортны? бит ?з Бичурасы була.
Алып баручы. Нишл?п син бик к??елсез?
Ниг? елап торасы??
Бичура.
Бигр?кл?р д? харап булдым.
Кыш уртасы – йортсыз калдым.
Иске диеп с?ттел?р. Ху?аларым киттел?р.
М?рх?м?тсез идел?р. Мине бит – онытты – ла – а – р... (елый).
Мен? торак – коммуналь ху?алыгы идар?сен? барган идем ?ле. ?земне кызгандылар, бер т?рг?к ачкыч бирдел?р, “ Тел?с? кайсы фатирга барып кер!” дил?р. Бер д? белм?г?н гаил?г? барып кер?сем килми. Мен? ?зем? бер?р тату, ?йб?т гаил? эзл?п й?рим ?ле. Сезне? балалар бакчасында “ Гаил? б?йр?ме” ?тк?рел?ен ишеттем д? килдем. Бер?рсе мине алмас мик?н? ( Гаил?л?р янына килеп еламсырап ялына) Б?лки сез мине алырсыз? Телисезме - мин сезне? Бичурагыз булам. ( “Алырбыз, алырбыз” диг?н ?аваплар ишетел?.)
И – и, бигр?кл?р д? кунакчыл гаил?л?р ?ыелган ик?н монда. Б?тенесе д? алам дип тора. Нишл?рг? со?? Кайсысына барырга? ( Уйланып тора.) ???,мен? бу йозакларга кайсы ?ни ачкычны тизр?к таба, мин шуларга барам.
X конкурс. “ Кем ачкычны тизр?к таба?” ( ?нил?рг? йозаклар ??м ачкыч б?йл?мн?ре бирел?. Кайсы ?ни йозакка тиешле ачкычны тизр?к таба, шул ?и??че була.)
Бичура. И? ?итез ху?абик?не инде белдем. ?ле бит ху?амны? да булдыклы, ярд?мчел булуы кир?к. Аларны да сыныйм ?ле. Мин т?нн?рен ты?ламаган балаларны мен? болай итеп чеметеп китерг? яратам. ( Балаларны? киемн?рен? кер каптыргычлары кыстырып чыга.) Кара?гыда кайсы ?ти аларны тизр?к табар ик?н?
XI конкурс. “ К?з б?йл?п кер каптыргычларын эзл??”.
Бичура. Бу гаил?д? – ?итез ?ни, монысында – булдыклы ?ти. Кайсысын сайларга ик?н? Мин бит ?ле т?мле ашарга да яратам. Кайсы ху?абик? т?мле пешер? ик?н?
Алып баручы. ?йд?, сынап карыйк!
XII конкурс. “Милли ашларны яхшы бел?сезме?”(Сорауларга ?аваплар бир?.)
-Геометрик фигураны эчен? алган милли ризык? (?чпочмак.)
-Катлы – катлы татлы б?леш? (Г?б?дия.)
-Туй табыныны? и? т?ренд?? (Ч?к – ч?к.)
-Ике с?зд?н торган милли ризык? (Кош теле.)
-Камырдан пешерелг?н аш? (Токмачлы аш.)
-Эчен? б?р??ге боламыгы салып пешерелг?н ризык? (Кыстыбый.)
-К?н саен кир?кле ризык.Аннан башка аш ?тми, а?а халык дан ?ырлый.(Икм?к.)
Бичура. Булса – булсын, ху?аларны? и? акыллысын телим. Кайсы акыллы, зир?к, ?йтсен ?авабын тизр?к!
XIII конкурс. “М?кальне? ахырын ?йт!”
-Кем эшл?ми... (шул ашамый.)
-Бел?ге юан берне егар ... (белеме булган ме?не егар.)
-??н?рле ?лм?с ... ( ??н?рсез к?н к?рм?с.)
-Казаны?а ни салса? ... (кашыгы?а шул чыгар.)
-Ана к??еле балада ... (бала к??еле далада.)
-Ата – ананы ты?лаган ад?м булган ... (ты?ламаган ?р?м булган.)
-Атасына карап ... (баласын коч.)
-Оясында ни к?рс? ...(очканда шул булыр.)
-Ата – анасына игелек к?рс?тм?г?н, олыгайгач ?зе д? ... (игелек к?рм?с.)
-?зе?не ?зе? мактама ... (кеше сине мактасын.)
-Игелекле бала ?стерс?? ... (картлыгы? б?хетле булыр.)
Бичура. (И? к?п д?рес ?авап бирг?н гаил?не сайлап ала, алар янына килеп)
-Мен?, ху?алы да булдым, инде китс?м д? ярый.
Мин кайта торыйм ?ле. Сезне ?йд? к?т?рмен.
Балагызны ?стерерг? ??рчак ярд?м ит?рмен. (Кит?.)
Алып баручы. Б?йр?мебез ахырына якынлаша. Безне? ?ти – ?нил?рг?, ?би – бабайларга ?йтер с?зебез бар. Бу н?нил?р – безне? кил?ч?гебез. Аларны яратыгыз, м?рх?м?тле, т??фыйклы итеп ?стерерг? тырышыгыз! “Т??фыйклы бала – б?хетле бала” дип, борынгылар юкка ?йтм?г?н. ?балаларыбызга б?хетле булу ?чен тагын н?рс? кир?к ик?н?
Алып баручы (балалардан сорый) Балалар(барсы берг?):
-?ирд? сезг? ни кир?к? - ?ти ??м ?ни кир?к.
-?ирд? сезг? ни кир?к? - Без яш?рд?й ?й кир?к.
-?ирд? сезд? ни кир?к? - Туган ?ск?н ил кир?к.
-?ирд? сезг? ни кир?к? - Туган телебез кир?к.
Алып баручы. ?йе, х?рм?тле ?ти – ?нил?р, балаларыбыз д?рес ?йт?. Туган теле булган халыкны? гына кил?ч?ге бар. Шуны онытмасак иде. Х?кемдарлар н?ти?? ясаган арада туган телебезг? м?дхия ?ырлап алсак, б?йр?мебез тагын да ямьл?неп кит?р.
Барысы берг? басып “ Туган тел” ?ырын башкарганнан ??м
н?ти??л?рясалганнан со?, гаил?л?рг? “И? зыялы гаил?”, “И? к?рк?м гаил?”,
“И? тырыш..”?.б.шундый номинациял?р бирел?, б?л?кл?р тапшырыла.
Б?йр?м ахырында б?леш к?т?реп, ашыгып – кабаланып Бичура килеп кер?.
Бичура. Туктагыз ?ле, туктагыз! Таралыша к?рм?гез! Тиз ген? ху?аларымны? ?ен табып, б?леш пешереп килдем.Ху?аларым ачуланмас дип уйлыйм. Бу к?рк?м гаил?л?рне, кунакларны, баларны? ??ркайсын сыйлыйсым килде. Р?хим итеп алыгыз, т?мл?п ч?йл?р эчегез! ? х?зерг? хушыгыз! (Кит?.)
Б?йр?м ч?й эч? м??елесе бел?н т?мамлана.
|